Szkoda majątkowa czy tylko utrata wygód?

11.286.707 zł - ponad jedenaście milionów złotych, tyle ma do budżetu państwa wpłacić PZU na mocy wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Wyrok ten podtrzymuje decyzję wydaną w listopadzie 2011 roku przez Prezes UOKiK (funkcję tę od czerwca 2008 roku pełni Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel).

Problemem była kwestia zwrotu pieniędzy za najem samochodu zastępczego - w sytuacji, w której dany kierowca został poszkodowany przez osobę mającą wykupione ubezpieczenie OC w PZU. UOKiK stoi na stanowisku, że jeśli konsument nie ma możliwości korzystania z pojazdu, to samo w sobie jest to szkodą majątkową, którą ubezpieczyciel powinien pokryć. Taki pogląd prezentuje także Komisja Nadzoru Finansowego, która w grudniu roku 2009 przesłała zakładom ubezpieczeń dokument opisujący zasady rozpatrywania roszczeń o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego. Nie był on wiążący, ale miał nakłonić firmy do przyjęcia odpowiednich i jednolitych standardów.

KNF uznała mianowicie, że "korzystanie z pojazdu stanowi samoistną wartość majątkową, a w konsekwencji utratę możliwości korzystania z rzeczy należy traktować jako jedną z postaci szkody majątkowej".

PZU w pewnym sensie utrudniała otrzymanie zwrotu kosztów najmu auta zastępczego. Firma przyjmowała mianowicie, że poszkodowani powinni wykazać, iż pojazd był im niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej albo w inny sposób niezbędny do życia codziennego. Rzecz jasna określenie tego, co właściwie oznacza taka "niezbędność", jest kwestią złożoną, a ocena tego zawsze ma w sobie dużo arbitralności.

W dokumentach przedstawionych przez UOKiK czytamy: "PZU w odpowiedzi na wnioski osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej wyjaśnia, iż odszkodowanie za wynajem jest uzasadnione tylko wtedy, gdy poszkodowany odniósł szkodę majątkową". Ubezpieczyciel uważał, że odszkodowanie nie przysługuje, jeśli "pojazd służył poszkodowanemu tylko do zaspokojenia osobistych potrzeb np. w celu dojazdu do pracy, gdyż w takim przypadku poszkodowany nie ponosi szkody majątkowej, lecz szkodę niemajątkową polegającą na utracie wygód". Co więcej, Zakład nie uznawał "samej potrzeby zapewnienia dojazdu do pracy jako okoliczności uzasadniającej wynajęcie samochodu zastępczego". Z drugiej strony, niekiedy PZU łagodził swe stanowisko, gdy konsument wnosił odwołanie od pierwotnej decyzji.

UOKiK powoływał się nie tylko na pogląd KNF, ale też na orzeczenie Sądu Najwyższego z 8 września 2004, które mówi, iż: "utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia stanowi szkodę majątkową". Tenże Sąd Najwyższy "nigdy nie wskazywał, iż uznanie niemożności korzystania z pojazdu jako szkody zależy od charakteru działalności prowadzonej przez poszkodowanego". Nie ma też orzecznictwa, które "opowiadałoby się na rzecz tezy, iż niemożność korzystania z pojazdu winna być zaliczona jako krzywda, a zatem szkoda niemajątkowa".

Inną kwestią było to, że Zakład, płacąc odszkodowanie za wynajem samochodu zastępczego, nie brał pod uwagę faktycznego czasu naprawy uszkodzonego auta, ale "tzw. technologiczny czas naprawy ustalony w oparciu o technologię producenta pojazdu". Tymczasem UOKiK uważa, na podstawie przepisów prawa, iż "odszkodowanie za wynajęcie pojazdu zastępczego winno dotyczyć całego okresu, w którym dana osoba nie może korzystać z pojazdu, a nie wyliczanego teoretycznie".

PZU odwołał się od decyzji UOKiK sprzed dwóch lat, ale - jak wspomnieliśmy na początku - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta nie przychylił się do linii obrony Zakładu. Tym niemniej jego wyrok nie jest jeszcze prawomocny - i PZU może wciąż apelować.


Kamil Kiermacz