Koreańskie czebole

Czebol - czyli chaebol, względnie jaebol - to nazwa, jaką nadaje się niektórym wielkim przedsiębiorstwom z Korei Południowej, takim jak znane dobrze u nas firmy Samsung, Daewoo, Hyundai czy LG Group. To właśnie czebole w dużej mierze odpowiedzialne były za rozwój specyficznej formy kapitalizmu, jaka zapanowała w Korei Południowej po wojnie z komunistyczną północą, do której doszło w latach 1950-1953.

W istocie czebole były konglomeratami (tego pojęcia używa się często w odniesieniu do nich) skupiającymi wiele firm działających w różnych obszarach przemysłu (elektronika, chemia, budownictwo, informatyka, motoryzacja, przemysł stoczniowy itd.), a także w handlu czy nawet hotelarstwie i rozrywce.

Czebole kontynuowały na ogół tradycje firm powstałych w latach 30-tych (Samsung - 1938), 40-tych (Hyundai oraz LG Group  powstały w roku 1947, Kia w 1944) i 50-tych (SK Group - 1953). Niektóre powstały jednak później (Daewoo w 1967). Każdy z konglomeratów był na ogół kontrolowany przez jedną rodzinę czy też ród. To było jedną z ich cech specyficznych, podobnie jak ogromne rozmiary i mnogość obszarów działalności. Co do tego ostatniego aspektu, to początki były znacznie skromniejsze: Samsung powstał powstał jako firma handlowa z kilkudziesięcioma pracownikami, LG było na początku producentem kremu do twarzy, a później weszło także na rynek opakowań plastikowych.

Istotne było także to, że ówczesne rządy Korei Południowej często działały na korzyść czeboli, faworyzując je w stosunku do reszty gospodarki - albo faworyzując jedne względem drugich. Ta polityka przybierała formy takie jak tanie pożyczki, torowanie drogi ekspansji czeboli za granice, a niekiedy chodziło nawet o zwykłe dotowanie tych przedsiębiorstw i spłacanie ich długów. Prócz tego państwo stosowało politykę protekcjonizmu (sensowność protekcjonizmu to oczywiście zupełnie inna kwestia, którą należałoby się zająć w odrębnym artykule teoretycznym), zakładając najwidoczniej, że korzystne jest wspieranie właśnie tych firm (kosztem być może innych). Chodziło o to, by Koreańczycy w miarę możliwości nie mieli dostępu do tańszych towarów importowanych, innymi słowy, by czebole były na rynku lokalnym chronione przed zagraniczną konkurencją. Z drugiej strony, czebole chętnie sięgały po nowoczesne technologie, wchodząc choćby na rynki komputerów i sprzętu elektronicznego.

Wiele czeboli padło w mniejszym lub większym stopniu ofiarą kryzysu finansowego roku 1997, do którego doszło w Azji, w tym i w Korei. Czebole okazały się być silnie zadłużone (Daewoo miało 80 mld USD długów). 29 czeboli upadło w roku 2000, ostatecznie jednak forma ta przetrwała w Korei (mimo pewnych reform i restrukturyzacji), czego wymownym znakiem jest fakt, że najważniejsze z czeboli są wciąż świetnie rozpoznawalne i obecne także w Polsce.

B. Garga