(Prawie) cała para w gwizdek?

Najwyższa Izba Kontroli przeanalizowała wydatki polskiego państwa na rozwój nauki. Wnioski nie są optymistyczne. Według autorów raportu „Wykorzystanie środków publicznych na naukę” mamy w Polsce do czynienia z marnowaniem dużej części funduszy oraz ze wspieraniem projektów niepraktycznych i mało rozwojowych.

Kontroli poddano 28 podmiotów, były m.in. Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Akademia Górniczo-Hutnicza, Instytut Geodezji i Kartografii, czy Politechnika Warszawska. Co prawda tylko dwie instytucje oceniono wprost negatywnie (Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie oraz Instytut Kolejnictwa), ale z drugiej strony większość została zaklasyfikowana jako przypadki „pozytywne z nieprawidłowościami”.

W podsumowaniu raportu czytamy, że choć w większości badane jednostki naukowe osiągnęły zamierzone cele badawcze, to jednak nie wynikły z tego poważniejsze dokonania naukowe. Innymi słowy, efekty pracy polskich naukowców nie przekładały się na publikacje w prestiżowych czasopismach i cytowania w ważnych artykułach naukowych, nie mówiąc już o patentach czy wdrożeniach. Można odnieść wrażenie, że polską naukę cechuje pewien marazm – działania nie są specjalnie odkrywcze, mają małe przełożenie na gospodarkę, nie obfitują w przełomowe rezultaty. NIK sugeruje, że błędem jest inwestowanie środków w liczne, małe i rozproszone projekty, z których każdy z osobna pozbawiony jest większego znaczenia.

Znamienne, że „w czterech skontrolowanych instytutach badawczych (23,5%) stwierdzono całkowity brak wdrożeń wyników przeprowadzonych badań naukowych i prac rozwojowych w ciągu ostatnich pięciu lat (2007–2011)”. Prócz tego „w czterech jednostkach objętych kontrolą rady naukowe nie dokonywały okresowych ocen dorobku naukowego i technicznego swoich pracowników”. Co gorsza, aż siedem jednostek przekazało  Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ankiety jednostki naukowej za 2009 r. zawierające niezgodne ze stanem faktycznym dane w zakresie wynikówich działalności naukowej i wdrożeniowej. Informacje te były, jak można się domyślać, zawyżone.

Dowiadujemy się także, że z dziesięciu programów przewidzianych w ramach Krajowego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych uruchomiono tylko dwa. Jeśli chodzi o kwoty przeznaczane na naukę, to dowiadujemy się, że „nakłady na badania naukowe i prace rozwojowe w Polsce wzrosły pomiędzy 2005 r. a 2010 r. o 86,8%, tj. odpowiednio z kwoty 5.575 mln zł do 10.416,2 mln zł”. Każdego roku od 50 do 60 procent tych środków daje budżet państwa, ok. jedną czwartą natomiast podmioty gospodarcze.