Gwarancja bankowa jest jednym z ważniejszych sposobów zabezpieczania wierzytelności pieniężnych. Zasady udzielania gwarancji bankowej uregulowane zostały przepisami prawa bankowego (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Dz. U. 1997 r. Nr 140 poz. 939) oraz przepisami kodeksu cywilnego.

Zgodnie z prawem bankowym gwarancję bankową stanowi jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) ustalonych warunków zapłaty, bank ten wykona określone świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku. Udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej musi nastąpić na piśmie pod rygorem nieważności.
Podmiotami umowy gwarancji bankowej są bank, który jest gwarantem oraz beneficjent gwarancji (wierzyciel). Podmiot zainteresowany udzieleniem mu gwarancji zwraca się do banku ze zleceniem, dołączając równocześnie umowę lub inny dokument, z którego wynika wierzytelność podlegająca zabezpieczeniu gwarancją. Przed zawarciem umowy gwarant musi dokonać oceny zdolności kredytowej podmiotu zlecającego udzielenie gwarancji. W przypadku podjęcia pozytywnej decyzji dotyczącej udzielenia gwarancji, zleceniodawca zawiera z bankiem umowę o wydanie gwarancji beneficjentowi, a potem beneficjent otrzymuje pisemne oświadczenie banku będące gwarancją.

Gwarancja bankowa ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny. Gwarant nie stanowi dłużnika o charakterze „pomocniczym”.

W obrocie wyróżnia się kilka najważniejszych rodzajów gwarancji bankowej:
• gwarancje, stanowiące zabezpieczenie zapłaty za zakupione towary lub usługi,
• gwarancje spłaty kredytu przez zleceniodawcę,
• gwarancje spłaty rat leasingowych, należności,
• gwarancje spłaty należności,
• gwarancje zapłaty cła,
• gwarancje zwrotu zaliczki,
• gwarancje kontraktowe,
• gwarancje “bezwarunkowe”,
• gwarancje “na pierwsze żądanie”,
• gwarancje “na pierwsze usprawiedliwione żądanie”,
• gwarancje zapłaty z akredytywy.

Chociaż gwarancje bankowe z reguły są ograniczone terminem, niekiedy stosuje się też podział na gwarancje terminowe i bezterminowe.