Definicja kapitału początkowego wprowadzona została przepisami ustawy  z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z nią kapitał początkowy wyliczany jest każdej osobie na dzień 1 stycznia 1999 r., bez względu na to, kiedy zostanie przesłany do ZUS wniosek wraz z dokumentami o jego ustalenie oaz kiedy zostanie wydana decyzja ustalająca jego wysokość.

Kapitał początkowy ustala się dla osób, które:
• urodziły się po 31 grudnia 1948 roku,
• opłacały składki na ubezpieczenie społeczne albo pozostawały zatrudnione przed 1999 rokiem.

Kapitał początkowy obliczany jest także ubezpieczonemu urodzonemu przed 1949 rokiem, jeżeli:
• zgłosi wniosek o emeryturę po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r. i wystąpi o obliczenie emerytury według zreformowanych zasad,
• osiągnął powszechny wiek emerytalny,
• ma okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat - kobieta, 25 lat - mężczyzna (z tym, że okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych),
• kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Kwota kapitału początkowego uzależniona jest m.in. od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przed 1 stycznia 1999 r., dochodów i współczynnika p, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej. Wniosek o ustalenie kapitału początkowego należy złożyć w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Ustalona na dzień 1 stycznia 1999 r. kwota kapitału początkowego podlega corocznej waloryzacji, która odbywa się na takich samych zasadach jak waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne. We wspomnianej ustawie zawarta jest nawet gwarancja, iż w wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał początkowy nie może zostać obniżony.